Już prawe nikt jej nie pamięta. Jej widok na stole wielkanocnym zdziwi gości

Zalewajka jest prostą i skromną zupą, wywodzącą się z polskiej kuchni ludowej. Powstaje na bazie ziemniaków i zakwasu, a kwestia dodatków zależy tak naprawdę od regionu, w którym takową gotuje się. W XIX wieku obok żurów, barszczy i polewek stanowiła główną potrawę spożywaną na śniadanie, obiad i nierzadko na kolację. Zalewajka często gości na stołach również współcześnie i śmiało może zastąpić żurek na wielkanocnym stole.

Podstawą zalewajki są pokrojone w kostkę i ugotowane ziemniaki. Wody spod kartofli nie odlewa się, a zalewa całość zakwasem (stąd nazwa). Tak wyglądała najuboższa, pierwotna wersja zalewajki. Ze względu na swoją prostotę i sytość była potrawą chłopską. Według dra Jana Dekowskiego zupa ta po raz pierwszy pojawiła się w Łodzi w drugiej połowie XIX w. Z czasem zaczęła być też popularna w kieleckim i na Kujawach, a na przełomie XIX i XX wieku zawędrowała z kieleckiego do Zagłębia Dąbrowskiego przez migrujących robotników, szukających pracy i mieszkania w górniczym okręgu.

Zalewajka, przepis w książce "Przepisy dawne i nowe", 1933 r. - Pyszności; Fot. domena publiczna

Obecnie tyle jest wersji zalewajki, ile gospodyń ją szykujących. Na "Liście produktów tradycyjnych" mamy kilka odmian tej polskiej zupy:

• zalewajkę z Podkarpacia,
• zalewajkę świętokrzyską,
• radomszczańską zalewajkę,
• zalewajkę z zasmażką z województwa łódzkiego.

Według podkarpackiej wersji do zalewajki dodaje się wędliny i zakwas wykonany z mąki żytniej i skórki chleba. Zalewajka świętokrzyska to zupa na zakwasie z ziemniakami pokrojonymi w kostkę, boczkiem wędzonym lub kiełbasą, posiekaną w kostkę cebulą, zabielona śmietaną, okraszona skwarkami. Warto bliżej przyjrzeć się przepisom z województwa łódzkiego. W radomszczańskiej zalewajce bardzo istotnym składnikiem są suszone grzyby gąski, w okolicach Radomska zwane zieleniatkami. Zakwas do zupy powstaje z mąki żytniej, a całość podkreśla smak śmietany i wytopionej słoniny ze skwarkami. Natomiast do łódzkiej zalewajki dodaje się miękkie warzywa, wędzony boczek i kiełbasę.

Zalewajka to uboższa kuzynka żurku (przepis na tradycyjny żur znajdziesz TUTAJ). W przeciwieństwie do niego nie powstaje na bulionie czy wywarze mięsnym, a jest czymś na kształt ziemniaczanki zalanej zakwasem żytnim. W pierwotnej wersji do zalewajki nie dodaje się jajka, ale obie zupy przygotowuje się na tym samym żytnim zakwasie. Zalewajkę, w zależności od regionu, wzbogaca się podobnymi jak do żurku dodatkami: kiełbasą czy boczkiem.

Poniższy przepis na zalewajkę jest zbliżony do receptury radomszczańskiej, jednakże został wzbogacony o wędzony boczek.

Składniki:

• 1 kg ziemniaków
• 380 g wędzonego boczku
• 3 l wody
• 750 ml zakwasu żytniego (przepis na domowy zakwas znajdziesz TUTAJ)
• 2 średnie cebule
• 5 ząbków czosnku
• 10 suszonych grzybów (namocz je przez ok. godzinę)
• 4 liście laurowe
• 4 ziarenka ziela angielskiego
• majeranek, sól, pieprz do smaku
• olej
• ok. 6 łyżek śmietany 18%

Przygotowanie:

1. Posiekaj cebulę i podsmaż na złoty kolor. Ziemniaki obierz i pokrój w kostkę, w kostkę pokrój również boczek.
2. Do garnka wlej wodę, dorzuć ziemniaki, podsmażoną cebulę, wędzony boczek (1/3 zostaw do podsmażenia), namoczone grzyby i przyprawy: liść laurowy, ziele angielskie.
3. Posiekaj czosnek. W osobnym naczyniu wymieszaj posiekany czosnek, śmietanę i zakwas.
4. Gdy ziemniaki będą półmiękkie, pomału dolewaj do nich zakwas wymieszany ze śmietaną, ciągle mieszając. Zagotuj całość.
5. Zalewajkę dopraw solą, pieprzem, majerankiem i gotuj do miękkości ziemniaków.
6. Pozostały boczek podsmaż na patelni i dorzuć na koniec do zupy.

Zobacz także nasze pomysły na potrawy na wielkanocny stół. Więcej inspiracji znajdziesz na naszym kanale na YouTube: