Polacy omijają w warzywniaku. Wspiera wątrobę, pomaga zbić wysoki cholesterol
Choć na naszych stołach pojawia się rzadko, to prawdziwy skarb natury – nie tylko kulinarny, ale i zdrowotny. W krajach śródziemnomorskich doceniany od wieków, w Polsce wciąż stosuje się go niezwykle rzadko. A szkoda, bo to warzywo kryje w sobie mnóstwo cennych właściwości: wspomaga trawienie, odciąża wątrobę, obniża poziom cholesterolu i znakomicie sprawdza się w kuchni – zarówno jako składnik wyrafinowanych dań, jak i prostych przekąsek. Co to za warzywo? To karczoch. W tym artykule przyjrzymy się mu bliżej – jego właściwościom i zastosowaniom kulinarnym.
Karczoch zwyczajny (łac. Cynara cardunculus) to roślina należąca do rodziny astrowatych. Jego miejscem pochodzenia jest Europa. Występuje głównie w rejonach Morza Śródziemnego. Można go też spotkać w obu Amerykach i Australii.
Karczoch to okazała roślina o charakterystycznym, niemal egzotycznym wyglądzie. Jego mocna, prosta łodyga może osiągać nawet 2 metry wysokości, a liście, które mają około metra długości, są głęboko powcinane i pokryte delikatnym, srebrzystym meszkiem nadającym im szarawy odcień. Warto przy nich uważać, ponieważ meszek ten może lekko podrażniać skórę.
Jadalną częścią karczocha są mięsiste pąki kwiatowe, które nadają się do spożycia, zanim jeszcze w pełni rozkwitną. Gdy roślina zakwita, wydaje efektowne, fioletowo-niebieskie kwiaty, przypominające wyglądem duży oset.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Warstwowe ciasto Kubuś dla fanów marchewki. Zawsze zbiera pochwały
Karczoch – składniki odżywcze i właściwości
Karczoch to niskokaloryczne warzywo – 100 g ugotowanego warzywa to ok. 60 kcal. Ponadto jest on bogaty w witaminy, składniki mineralne i inne prozdrowotne związki takie jak np.:
- potas,
- wapń,
- inulinę,
- foliany,
- żelazo,
- błonnik,
- cholinę,
- witaminę K,
- luteinę i zeaksantynę,
- flawonoidy np. luteolina, cynarozyd,
- polifenole np. kwas chlorogenowy, cynaryna.
Włączenie go do swojej diet niesie za sobą sporo korzyści zdrowotnych, takich jak np.:
- Wspiera pracę układu pokarmowego – obecność błonnika i inuliny wpływa korzystnie na mikrobiom jelitowy i usprawnia pasaż jelitowy.
- Chroni wzrok – dzieje się to za sprawą obecnych w nim luteiny i zeaksantyny, które chronią oczy przed szkodliwym działaniem promieniowania UV i wolnymi rodnikami.
- Wspiera funkcjonowanie wątroby – cynaryna zawarta w karczochy to substancja, która wspomaga regenerację komórek wątroby oraz stymuluje produkcję żółci, co ułatwia trawienie tłuszczów i eliminuje toksyny z organizmu.
- Poprawia profil lipidowy – pomaga obniżyć poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi, co zmniejsza ryzyko stłuszczenia wątroby, miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego.
- Wspomaga redukcję masy ciała – jest warzywem niskokalorycznym i bogatym w błonnik, który pomaga na dłużej zachować sytość.
Jak jeść karczocha?
Warzywo to najczęściej jada się po ugotowaniu. Niektórzy również polecają smażyć, grillować lub piec karczochy. W kuchni włoskiej dodaje się je często także do pizzy. Karczoch sprawdzi się również jako dodatek do sałatek, makaronów, zapiekanek czy dań z ryżem.
Przed obróbką termiczną należy go odpowiednio przygotować. Przede wszystkim trzeba odciąć łodygę oraz górną część karczocha (około ⅓ wysokości), a także usunąć twardsze zewnętrzne listki. Karczochy gotuje się w osolonej wodzie z dodatkiem soku z cytryny lub czosnku przez około 30-40 minut – główkami w dół. Warzywo jest gotowe, gdy liście zaczynają łatwo odchodzić.
Jak smakują karczochy?
Karczochy mają delikatny, lekko orzechowy smak z nutką goryczki. Po ugotowaniu stają się miękkie, maślane i soczyste, a ich smak przypomina coś pomiędzy ziemniakami a orzechami włoskimi. Dobrze przyprawione, na przykład oliwą, czosnkiem i cytryną, nadają potrawom wyjątkowego, pełnego smaku.
Gdzie kupić karczochy?
Świeże karczochy najłatwiej znaleźć w dobrze zaopatrzonych supermarketach (zwłaszcza w sezonie – wiosną i wczesnym latem), na targach warzywnych lub w sklepach ze zdrową żywnością. W mniejszych miejscowościach mogą być trudniejsze do zdobycia, ale coraz częściej pojawiają się w ofercie sklepów internetowych z warzywami eko.
Poza sezonem świeże karczochy bywają rzadkością, jednak dostępne są też w wersji marynowanej lub w zalewie oliwnej. Takie przetworzone karczochy sprawdzą się jako dodatek do sałatek, makaronów, pizzy czy kanapek.
Jak wybrać i przechowywać karczochy?
Wybierając karczochy w sklepie lub na targu, zwróć uwagę na ich wygląd i jędrność. Najlepsze będą pąki zwarte, ciężkie, z jędrnymi, przylegającymi listkami o zielonym (czasem z fioletowym odcieniem) kolorze. Unikaj okazów z pożółkłymi, suchymi lub rozchylonymi liśćmi – to znak, że karczoch jest starszy i może być mniej smaczny. Dobrze, jeśli po ściśnięciu wydaje delikatny skrzypiący dźwięk – to znak świeżości.
Świeże karczochy najlepiej przechowywać w lodówce – nieumyte i zawinięte luźno w wilgotny ręcznik papierowy. Trzymane w ten sposób, zachowują świeżość przez ok. 3-5 dni.
Karczochy można też mrozić, ale przed tym warto je najpierw zblanszować, czyli krótko obgotować w osolonej wodzie z dodatkiem soku z cytryny. Dzięki temu zachowają kolor i smak. Po ostudzeniu i osuszeniu wystarczy przełożyć je do woreczków i zamrozić.
Agata Soroczyńska, dietetyk kliniczny i sportowy dla Wirtualnej Polski
Bibliografia:
- Nurzyńska-Wierdak B. i in., Prozdrowotne właściwości karczocha zwyczajnego (Cynara Scolymus L., Asteraceae), Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, Tom 67, 2018, Numer 4 (321), Strony 823–831.
- https://fdc.nal.usda.gov/food-details/169205/nutrients
