Mało kto używa, a to najzdrowszy rodzaj soli. Wcale nie chodzi o himalajską

Zdrowa czy niezdrowa? Jeść nie jeść? Bez tej najpopularniejszej przyprawy świata większość z nas nie wyobraża sobie przyrządzania dań, a jednak naukowcy ostrzegają, że może przyczyniać się do powstawania wielu poważnych chorób. Czy rzeczywiście taki diabeł straszny, jak go malują? Jak podejście do soli zmienia się na przestrzeni lat?

Sól jest zdecydowanie najpopularniejszą przyprawą w Polsce i na całym świecie. Stosuje się ją w kuchni inspirowanej różnymi kulturami i większość z nas uważa, że jest wręcz niezbędna podczas przyrządzania potraw.

To także jedna z najstarszych przypraw - Homer mianował ją pokarmem bogów, a nasi przodkowie traktowali jako walutę podczas zakupu i sprzedaży. Niegdyś cieszyła się także wspaniałą sławą - nadawano jej leczniczą moc, przypisywano jej prozdrowotne działania, ceniono za właściwości konserwujące.

Sól pełniła istotną funkcję nie tylko w aspekcie kulinarnym, ale i gospodarczym. Doceniano ją w handlu, nie bez powodu nazywana była "białym złotem" – miała znaczący wpływ na rozkwit miast i regionów, w których możliwe było jej wydobycie. Takie miasta, jak Wieliczka i Bochnia są tego doskonałymi przykładami.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Poza aspektem finansowym sól miała także znaczenie religijne. W Biblii można znaleźć informacje na temat tego, że Bogom składano ofiary z soli.

Na przestrzeni lat zmieniło się podejście do soli jako przyprawy. Coraz częściej mówi się o jej niekorzystnym wpływie na organizm. W związku z tym pojawiają się pytania: czy sól na pewno jest zdrowa? Czym może grozić nadmiar soli w diecie? Czy niedobór soli może wywoływać niepożądane skutki? I czym właściwie jest sól?

Sól kuchenna, nazywana także stołową i warzoną, stanowi główne źródło sodu w naszym codziennym menu. Jej podstawowy składnik to chlorek sodu (o wzorze sumarycznym NaCl), mający zastosowanie jako przyprawa i konserwant.

Sól kuchenna składa się w większości z sodu i z jonu chlorkowego (łącznie około 99 proc.). Pozostała część to pierwiastki w śladowych ilościach: magnez, wapń, potas, cynk, miedź, ołów, żelazo, mangan, nikiel, chrom, kadm, kobalt, arsen, jod, selen.

Istnieje wiele rodzajów soli, wśród których jedną z popularniejszych jest sól morska, pozyskiwana ze słonych wód. Wyróżnia się też inne odmiany:

• Sól jodowana (sól kuchenna z dodatkiem jodu, którego nie jesteśmy w stanie dostarczyć do organizmu ze spożywanego jedzenia w optymalnych ilościach).
• Sól himalajska (sól, którą uważa się za jedną z najczystszych na świecie, zawierającą tlenek żelaza barwiący ją na charakterystyczny odcień jasnego różu).
• Sól hawajska (o czerwonym, czarnym, białym lub zielonym odcieniu).
• Czarna sól, nazywana także indyjską Kala Namak (zawierająca aktywny węgiel i dużą ilość wysokiej jakości żelaza, ma specyficzny smak i zapach).
• Sól bambusowa (sól morska palona w trzcinie bambusa).
• Sól kamienna drobno lub gruboziarnista (wydobywana w kopalniach ze złóż, które istnieją poza dostępem do morza).

Wiedząc już, czym jest sól, można przejść do jej właściwości. Kiedyś tak ceniona z uwagi na walory zdrowotne, od pewnego czasu jest przedmiotem wielu badań. Naukowcy alarmują, że zbyt duże jej spożycie może powodować nadciśnienie i choroby sercowo-naczyniowe. Ile w tym prawdy? Jaka jest zalecana ilość spożycia soli?

Zanim zaczniemy oceniać sól i jej wpływ na zdrowie, należy powiedzieć, że sól jest istotnym składnikiem mineralnym diety człowieka. Jest źródłem sodu i chloru, które z kolei przyczyniają się do tworzenia alkali i kwasu solnego (składników soku żołądkowego). Sól znajduje się zarówno w ślinie, pocie i łzach, bierze czynny udział w procesach fizjologicznych. Mimo tego określono bezpieczną ilość soli w diecie - maksymalnie jest to 5-6 gramów na dobę, co stanowi dwa gramy sodu dziennie.

W przypadku soli trzeba wiedzieć, że zarówno jej nadmiar, jak i niedobór, może mieć niepożądany wpływ na zdrowie. Według niektórych danych, niedostateczna ilość soli w organizmie może mieć bezpośredni wpływ na zwiększenie hormonu, który jest odpowiedzialny za transport cukru z krwi do komórek, czyli wiąże się z wyższą opornością na insulinę. Eksperci wskazują także, że istotne obniżenie spożycia soli może wiązać się ze wzrostem poziomu cholesterolu trójglicerydów.

Przekraczanie zaś zalecanej dawki soli w codziennym jadłospisie ma związek z większym ryzykiem zapadnięcia na choroby o charakterze sercowo-naczyniowym, a przede wszystkim nadciśnienia tętniczego krwi. Zbyt wysokie ciśnienie krwi może zaś w przyszłości spowodować udar mózgu.

Wśród innych schorzeń, które naukowcy łączą z nadwyżką soli, jest choroba nerek, rozwój kamieni nerkowych i niewydolność nerek. Zauważono, że wśród osób, u których potwierdzono nadmiar spożywania soli, częściej występuje rak żołądka i przełyku. Przekraczanie rekomendowanych norm może wpływać także na zaostrzenie astmy oraz zwiększone wydalanie wapnia, to zaś z kolei jest jednym z czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy.

W kontekście wpływu soli na zdrowie warto wspomnieć o innych jeszcze badaniach. Naukowcy z Yale School of Medicine, Harvard Medical School i Broad Institute odkryli, że sól ma niekorzystny wpływ na choroby autoimmunologiczne, np. na stwardnienie rozsiane. Przeprowadzili eksperyment na myszach i zauważono, że sól w diecie powodowała produkowanie określonego rodzaju limfocytów, kojarzonych z chorobami autoimmunologicznymi. Analiza wykazała, że sól może powodować pogorszenie układu odpornościowego.