Czy wiesz, co jesz? Kancerogenne i potencjalnie szkodliwe dodatki do żywności

Większość produktów spożywczych, które kupujemy na co dzień, zawiera w swoim składzie tzw. dodatki do żywności. Ich celem jest przedłużenie świeżości, poprawa wyglądu i struktury. Dodatki te często wzbudzają kontrowersje.

Mimo że część z nich jest pozyskiwana z naturalnych składników, zdarzają się też takie, które mogą powodować szkody w naszym organizmie. W dzisiejszym artykule przyjrzymy się tym, które mogą potencjalnie zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów oraz wystąpienie innych niepokojących symptomów.

Dodatki do żywności to wszelkie substancje dodawane do produktów spożywczych w celu poprawy ich jakości, trwałości, smaku, wyglądu lub innych cech. Na etykietach produktów są oznaczane literą E, za którą znajduje się odpowiedni numer przypisany do danego dodatku. Składniki te mogą być pochodzenia naturalnego np. kurkumina lub pozyskiwane w sposób syntetyczny. Wszystkie dodatki zostały przypisane do kilku grup:

• E100–E199 – barwniki
• E200–E299 – konserwanty
• E300–E399 – przeciwutleniacze i regulatory kwasowości
• E400–E499 – emulgatory i środki zagęszczające
• E500–E599 – środki pomocnicze
• E600–E699 – wzmacniacze smaku
• E700–E799 – antybiotyki
• E900–E999 – środki słodzące, nabłyszczające itp.
• E1000–E1999 – konserwanty, stabilizatory itp.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Umieszczanie dodatków do żywności w produktach spożywczych jest regulowane prawnie. Każda substancja musi mieć określona dopuszczalną bezpieczną dawkę do spożycia w ciągu dnia. Oznacza to, że jeżeli są one spożywane w umiarkowanych ilościach, nie powinny stanowić one zagrożenia dla zdrowia. Problem może pojawić się w momencie przekroczenia dziennej zalecanej dawki. Najwięcej objawów może wystąpić po zjedzeniu w nadmiarze m.in. syntetycznych barwników i konserwantów.

Lista dodatków do żywności zawiera kilkaset pozycji. Wiemy już, że nie wszystkie są szkodliwe. Niestety niektóre z nich wykazują potencjalnie kancerogenne właściwości. Oto przykłady dodatków do żywności, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów:

• Azotyny (E249-E252) – należą do grupy konserwantów. Stosuje się je głównie jako dodatek do konserwacji produktów mięsnych. Są obecne zwłaszcza w mięsie o wysokim stopniu przetworzenia np. wędlinach czy kiełbasach. Azotyny podczas obróbki termicznej w wyniku rozkłady białek ulegają przekształceniu w rakotwórcze nitrozoaminy.
• Benzoesan sodu (E211) – środek konserwujący dodawany zwłaszcza do napojów gazowanych. Obecny także w niektórych przetworach owocowych, sokach, marynatach, czy konserwach rybnych. Pod wpływem obróbki termicznej i obecności witaminy C może przekształcać się w benzen – związek o działaniu rakotwórczym.
• Dwutlenek tytanu (E171) – znajduje się w grupie barwników spożywczych. Nadaje produktom biały kolor. Dodaje się go do wyrobów piekarniczych, białych polew do ciast, gum do żucia, a także serów, czy past kanapkowych. Spożywany w nadmiarze może odkładać się w tkankach narządów wewnętrznych. Prowadzi to do ich uszkodzeń, czego konsekwencją może być rozwój nowotworu m.in. okrężnicy.
• Glin (E173) – znany też jako aluminium. Jest barwnikiem spożywczym stosowanym m.in. w cukiernictwie. Nadaje produktom metaliczny kolor. Uważa się, że ze względu na jego obecność w opakowaniach produktów spożywczych oraz kosmetykach, jego dzienna zalecana dawka jest przez wiele osób znacznie przekraczana. Aluminium może odkładać się w kościach oraz tkankach narządów m.in. wątrobie prowadząc do ich uszkodzeń.

Wśród wielu dodatków do żywności można znaleźć również takie, których spożycie wiąże się z wystąpieniem objawów alergicznych, problemów żołądkowo-jelitowych czy trudności w skupieniu uwagi. Których z nich warto zatem unikać? Są to m.in.:

• Amarant (E123) – barwnik spożywczy nadający produktom czerwoną barwę. Dodawany do galaretek w proszku, napojów alkoholowych i przetworów owocowych. Spożywanie go może wywołać reakcję alergiczną pod postacią wysypki i nieżytu nosa. Nasila objawy astmy. W nadmiarze może wpływać toksycznie na rozwijający się płód.
• Błękit patentowy V (E131) – kolejna substancja z grupy barwników. Stosuje się go zwykle do barwienia lodów, słodyczy i napojów gazowanych. Produkty z jego dodatkiem mają niebieski kolor. Jego nadmiar w organizmie ma wpływ na wydzielanie histaminy, co wiąże się z wystąpieniem objawów alergicznych. Najczęściej są to dolegliwości ze strony układu pokarmowego, świąd i wysypka.
• Dwutlenek siarki (E220) – jest to konserwant dodawany do napojów alkoholowych i suszonych owoców. Uznawany jest za substancję mogącą wywoływać reakcje alergiczne objawiającą się biegunką, pokrzywką czy zaczerwienieniem skóry. U niektórych odpowiada także za zaostrzenie objawów astmy.
• Tartrazyna (E102) – należy do grupy barwników spożywczych. Nadaje żywności żółto-pomarańczowy kolor. Dodawana jest do słodyczy i napojów. Podobnie jak pozostałe barwniki, może wywołać objawy alergii takie jak np. obrzęk naczynioruchowy, bóle głowy i świąd. Nie powinny go spożywać dzieci, ze względu na negatywny wpływ na układ nerwowy i zwiększoną pobudliwość po spożyciu produktów z tym dodatkiem.
• Żółcień chinolinowa (E104) – barwnik spożywczy. Stosowany do barwienia na żółto lodów, galaretek, słodyczy i napojów. Związek ten może wywoływać nadpobudliwość u dzieci. Jego nadmiar wpływa na wzrost wydzielania histaminy, co może spowodować wystąpienie pokrzywki i zaczerwienienia skóry.

Ograniczenie spożywania dodatków do żywności jest możliwe. Najważniejsze jest tutaj zwrócenie uwagi na etykiety produktów spożywczych. Jeżeli planujesz zakup produktu i widnieje na nich jeden bądź kilka z wymienionych powyżej dodatków, odłóż go na półkę. Kolejną kwestią jest unikanie produktów o wysokim stopniu przetworzenia.

Wiele z dodatków do żywności umieszcza się w wyrobach mięsnych, słodyczach bądź innych produktach, które muszą przejść wieloetapową obróbkę przed wypuszczeniem na rynek. Pamiętaj, że jeżeli zdarzy ci się okazjonalnie spożyć któryś z potencjalnie szkodliwych dodatków, nie powinno to wpłynąć znacznie na twoje zdrowie. Wszelkie konsekwencje zdrowotne mają miejsce w momencie spożywania ich w nadmiarowych ilościach.

Bibliografia:

1. Gruchelski M., Niemczyk J., Substancje dodatkowe w żywności: efektywność rynku żywnościowego versus zdrowie konsumentów, Postępy techniki przetwórstwa spożywczego 1/2019.
2. Rogozińska I., Wichrowska D., Najpopularniejsze dodatki utrwalające stosowane w nowoczesnej technologii żywności, Inż. Ap. Chem. 2011, 50, 2, 19-21.
3. Wasilewska E., Małgorzewicz S., Niepożądane reakcje pokarmowe na dodatki do żywności, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2015, tom 6, nr 1, 8–13.