Wiosną zajadamy aż miło. Mało kto ma świadomość, że mogą szkodzić

Nowalijki to pierwsze wiosenne warzywa, które pojawiają się po zimie – delikatne, młode i pełne świeżości. Należą do nich m.in. rzodkiewki, sałaty, szczypiorek, młoda marchew czy botwina. Ich pojawienie się to nie tylko znak zmiany sezonu, ale też ogromna ulga dla organizmu po cięższym zimowym odżywianiu.

Wiosną chętniej sięgamy po lżejsze, bardziej surowe posiłki, a nowalijki idealnie wpisują się w ten klimat. Ich chrupkość, soczystość i kolor pobudzają apetyt i powodują, że chętniej wracamy do zdrowszych nawyków żywieniowych. To również jeden z symboli kulinarnego zdrowia i naturalna potrzeba oczyszczenia oraz zmiany.

Nowalijki to zastrzyk witamin po zimie. Zawierają dużo wody, błonnika oraz witamin, szczególnie C, K i folianów, które wspierają odporność, trawienie i regenerację organizmu. Są niskokaloryczne, więc dobrze sprawdzają się w dietach oczyszczających i redukcyjnych.

Chrupiące, świeże warzywa pobudzają apetyt, poprawiają perystaltykę jelit i urozmaicają wiosenne posiłki. Ich delikatny smak powoduje, że świetnie komponują się z innymi produktami i to nie tylko na kanapkach, ale też w sałatkach czy koktajlach. Sięgając po nowalijki, łatwiej wrócić do zdrowszych nawyków po sezonie znacznie cięższych potraw.

Wśród nowalijek znajdziemy wiele warzyw, które warto uwzględnić w codziennej diecie nie tylko ze względu na smak, ale też właściwości prozdrowotne.

• Rzodkiewka działa lekko odkażająco i wspomaga trawienie, a dzięki zawartości siarki korzystnie wpływa na stan skóry.
• Młoda marchew to źródło beta-karotenu, który wspiera wzrok, odporność i poprawia koloryt cery.
• Sałata masłowa i rukola są lekkie, delikatne i bogate w witaminę K oraz foliany. Rukola dodatkowo pobudza trawienie i ma lekko pikantny smak.
• Szczypiorek i cebulka dymka dostarczają związki siarki i witaminę C. Pomagają chronić przed infekcjami i pobudzają apetyt.
• Botwinka i młody szpinak to świetne źródła żelaza, magnezu i kwasu foliowego. Wspierają układ krwiotwórczy i ogólną regenerację po zimie.

Wszystkie te warzywa świetnie smakują na surowo, w sałatkach lub jako dodatek do ciepłych dań i z powodzeniem mogą być podstawą wiosennego jadłospisu.

Choć nowalijki kojarzą się ze zdrowiem i lekkością, warto pamiętać, że nie zawsze są tak korzystne, jak wyglądają. Wczesną wiosną wiele z nich pochodzi z upraw szklarniowych, gdzie stosuje się nawozy azotowe przyspieszające wzrost. Efektem może być podwyższony poziom azotanów, czyli związków, które w nadmiarze obciążają wątrobę i zaburzają wchłanianie tlenu przez organizm.

Szczególną ostrożność powinny zachować osoby z wrażliwym układem pokarmowym, dzieci, kobiety w ciąży i osoby z chorobami wątroby lub nerek. U nich nowalijki spożywane w nadmiarze powodują wzdęcia, bóle brzucha lub pogorszenie samopoczucia. Dlatego warto wybierać warzywa z pewnych źródeł i jeść je z umiarem, zwłaszcza na początku sezonu.

Nie wszystkie nowalijki są tak samo bezpieczne na początku wiosny. Wczesne ogórki, pomidory czy kapusta pekińska często pochodzą z intensywnych upraw szklarniowych i mogą zawierać wyższe stężenia azotanów. Szczególnie ogórki i pomidory, choć wyglądają kusząco, mają mało smaku i znacznie mniej wartości odżywczych niż ich gruntowe odpowiedniki.

Lepiej poczekać, aż te warzywa będą dostępne z naturalnych upraw – dojrzalsze, mniej "pędzone" i bogatsze w składniki. Dobrym tropem jest ich zapach i smak: jeśli warzywo wygląda idealnie, ale nie pachnie niczym, może być mniej wartościowe. Na początku sezonu bezpieczniej sięgać po liściaste nowalijki, rzodkiewki, marchewkę czy szczypiorek.

Wybierając nowalijki, warto zwrócić uwagę na ich wygląd i świeżość. Warzywa powinny być jędrne, bez przebarwień i nadmiaru wilgoci. Unikaj zwiędniętych liści, pęknięć, ciemnych plam i nienaturalnie intensywnej barwy, ponieważ może to świadczyć o nadmiernym nawożeniu lub długim przechowywaniu.

Po zakupie nowalijki najlepiej przechowywać w lodówce, w luźno zamkniętym pojemniku lub papierowej torbie. Takie rozwiązanie pomaga utrzymać świeżość i zapobiega nadmiernemu gromadzeniu się wilgoci. Nie warto ich myć od razu, najlepiej zrobić to tuż przed spożyciem, by zapobiec szybszemu psuciu się. Delikatne liście, jak rukola czy sałata, dobrze jest zużyć w ciągu 2–3 dni. Korzeniowe nowalijki, jak rzodkiewka czy marchew, wytrzymają nieco dłużej, jeśli zostaną pozbawione naci.

Aby w pełni wykorzystać wartości nowalijek, najlepiej spożywać je na surowo lub po minimalnej obróbce. Wysoka temperatura może niszczyć witaminę C i inne wrażliwe składniki, dlatego krótkie blanszowanie lub duszenie to maksymalne, na co warto sobie pozwolić.

Przed jedzeniem dokładnie myj warzywa pod bieżącą, zimną wodą, zwłaszcza te z upraw szklarniowych. Nie mocz ich długo ani nie obieraj ze skórki, jeśli nie jest to konieczne, ponieważ to właśnie w niej znajduje się najwięcej cennych składników. Liście, łodygi czy naci wielu nowalijek też są jadalne, np. natka rzodkiewki, botwina czy liście kalarepy. Warto je dodawać do sałatek, past czy koktajli, by nie marnować wartościowego jedzenia.

Choć nowalijki są lekkie i pełne witamin, nie każdy powinien sięgać po nie bez ograniczeń. U osób z wrażliwym układem pokarmowym, zwłaszcza przy chorobach jelit, żołądka czy refluksie, surowe warzywa mogą powodować wzdęcia, bóle brzucha i dyskomfort.

Ostrożność powinny zachować również osoby z niedoczynnością tarczycy – szczególnie przy nadmiernym spożyciu rzodkiewki czy kalarepy, które zawierają naturalne substancje mogące wpływać na przyswajanie jodu. Nowalijki mogą być także problematyczne dla małych dzieci i kobiet w ciąży, jeśli pochodzą z intensywnych upraw. W takich przypadkach najlepiej wybierać warzywa z pewnych źródeł i dbać o dokładne mycie oraz umiarkowaną ilość w diecie.