Produkty bezglutenowe nie dla wszystkich. Kto tak naprawdę nie powinien ich jeść?
Gluten stał się w ostatnich latach jednym z największych żywieniowych straszaków. W ostatnich latach produkty bezglutenowe zaczęły zalewać rynek. Ich największą zaletą ma być brak tej mieszanki białek obecnych w pszenicy i innych zbożach. Czy naprawdę należy eliminować gluten z naszej diety?
Statystyki nie pozostawiają wątpliwości – z każdym rokiem coraz chętniej sięgamy po produkty bezglutenowe. Polacy wydają blisko 150 milionów złotych na pieczywo, mąki, makarony czy wyroby cukiernicze pozbawione tego kompleksu białek, obwinianego o wywoływanie licznych dolegliwości, przede wszystkim układu pokarmowego. Do jego eliminowania z diety zachęcają znani sportowcy i celebryci.
Moda na produkty bezglutenowe
Z badań firmy Mintel sprzed kilku lat wynikało, że ze spożywania glutenu zrezygnowało już 8 proc. Polaków, wśród nich znajdowały się zarówno osoby odczuwające problemy zdrowotne, jak i odstawiające produkty glutenowe w ramach zdrowego stylu życia. Obecnie takich konsumentów jest prawdopodobnie jeszcze więcej.
Czy gluten faktycznie szkodzi? Nie każdemu. Ten kompleks białek (głównie gliadyn i glutenin zawartych w zarodku ziaren pszenicy, ale także awenin w owsie, sekalin w życie czy hordein w jęczmieniu) jest faktycznie nietolerowany przez osoby zmagające się z celiakią, czyli autoimmunologiczną chorobą o podłożu genetycznym. Działający toksycznie gluten prowadzi wówczas do zaniku kosmków jelita cienkiego, odpowiedzialnych za wchłanianie składników odżywczych, co prowadzi do wystąpienia różnorodnych dolegliwości: przewlekłych biegunek, spadku masy ciała, bólów i wzdęć brzucha, nadpobudliwości albo apatii (a nawet stanów depresyjnych).
Skutkiem nietolerancji glutenu są też niedobory żelaza, witamin czy kwasu foliowego. Nieleczona celiakia prowadzi do poważnych problemów zdrowotnych, z osteoporozą, zaburzeniami psychicznymi, zmniejszeniem płodności i nowotworami układu pokarmowego włącznie,
Jednak ta choroba dotyczy zaledwie jednego na 100 mieszkańców Polski, zwykle w wieku 30-50 lat, dwa razy częściej kobiet niż mężczyzn. Czy pozostali nie muszą obawiać się glutenu i sięgać po produkty bezglutenowe?
Alergia czy nadwrażliwość?
Celiakia jest często mylona z alergią na gluten, która jednak zdarza się znacznie częściej – ten kompleks białek jest bowiem jednym z najczęstszych alergenów, szacuje się, że wywołuje reakcję uczuleniową nawet u co czwartego alergika. Mogą być to: wymioty, biegunka, pokrzywka skórna, atopowe zapalenie skóry, wodnisty katar, a nawet bardzo niebezpieczny wstrząs anafilaktyczny. Jednak do wywołania takich dolegliwości potrzebne są duże ilości glutenu (u dorosłych około 10 g).
Bez wątpienia osoby ze zdiagnozowaną alergią na to białko powinny rozważyć stosowanie diety eliminacyjnej, uwzględniającej produkty bezglutenowe. Kto jeszcze? W ostatnich latach zaobserwowano przypadki dolegliwości powodowanych spożyciem glutenu u osób, u których wykluczono celiakię oraz alergię na pszenicę. Dotyczą głównie dorosłych, skarżących się na bóle brzucha czy brzucha, nudności, wzdęcia, zaparcia, biegunkę, wysypkę, uczucie ciągłego zmęczenia, osłabienie, drętwienie i bolesność kończyn, pieczenie w przełyku czy uczucie "przelewania w jelitach".
Problem w tym, że nie istnieją jeszcze sposoby na diagnozowanie nadwrażliwości na gluten, a wspomniane objawy mogą być też reakcją nie inne składniki naszych pokarmów.
Wady diety bezlutenowej
Specjaliści zwracają uwagę, że dieta bezglutenowa coraz częściej jest stosowana przez osoby zdrowe, uważające ją np. za dobry sposób na redukcję masy ciała. Jednak nie ma żadnych badań, które potwierdzałby takie korzyści z wyeliminowania pszenicznego białka.
Bezglutenowa dieta może niekiedy przynieść więcej szkody niż pożytku. Jest zwykle uboga w błonnik i bogata w cukry, co sprzyja zaburzeniom funkcjonowania przewodu pokarmowego, choćby zaparciom. Produkty bezglutenowe zawierają zwykle wielokrotnie mniej białka, witamin (głównie z grupy B) oraz składników mineralnych (takich jak magnez, żelazo, cynk czy miedź).
Innym skutkiem wprowadzenia diety bezglutenowej mogą być niekorzystne zmiany w składzie mikroflory jelitowej, w tym ograniczenie liczebności pożytecznych bakterii z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus.
Kontrowersyjny kompleks białek ma niekiedy pozytywny wpływ na zdrowie. W dużym badaniu, w którym poddano obserwacji przez 26 lat ponad 100 tysięcy osób, wykazano, że jedzenie glutenu może zmniejszać ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca. Naukowcy udowodnili również, że jego większe spożycie przyczynia do obniżenia stężenia triglicerydów i cholesterolu LDL, którego wysokie stężenie sprzyja schorzeniom układu krążenia.
Autor: Rafał Natorski
Polecamy przepis z naszego kanału na YouTube na chrupiące ciastka z jabłkami z cynamonową posypką.
