Dietetyk ostrzega. Omijaj, jeśli chcesz mieć zdrową wątrobę

Wątroba jest największym gruczołem i zaraz po skórze także największym narządem organizmu. Leży w górnej części jamy brzusznej z prawej strony w okolicy żeber. Od góry wątroba otoczona jest przeponą. W jej bliskim sąsiedztwie ulokowane są jelita i żołądek. Do najważniejszych zadań wątroby należy:

• synteza białek,
• wytwarzanie ciepła,
• produkcja cholesterolu,
• magazynowanie witamin,
• usuwanie toksyn z organizmu,
• metabolizm składników odżywczych,
• produkcja żółci i kwasów tłuszczowych.

Aby wątroba mogła spełniać swoje funkcje, potrzebuje odpowiedniego wsparcia pod postacią zdrowego żywienia. Niestety wiele popularnych i chętnie spożywanych produktów obciąża ją i utrudnia prawidłowe funkcjonowanie.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Żywność o wysokim stopniu przetworzenia, czyli ta o wysokiej zawartości tłuszczu, cukru i soli jest szczególnie szkodliwa dla wątroby. Dodatkowo tego typu produkty są pozbawione prozdrowotnych składników odżywczych, które wspierają jej regenerację. O jakich produktach mowa?

Fast-foody

Do tej grupy produktów spożywczych zalicza się wszelkiego rodzaju burgery, hot-dogi, pizzę, frytki czy inne dania z popularnych barów szybkiej obsługi. Przede wszystkim są one ciężkostrawne, przez co wymagają wzmożonej pracy wątroby i innych narządów. Co więcej, w ich składzie można znaleźć tłuszcze trans, które są prozapalne, a ich nadmiar może przyczyniać się do rozwoju niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby (NAFLD). Ponadto spożywanie ich wiąże się ze wzrostem poziomu cholesterolu całkowitego i trójglicerydów we krwi.

Fruktoza

Cukier ten występuje naturalnie w owocach i miodzie. Spożywany w tej formie nie jest szkodliwy dla zdrowia. Problem pojawia się w momencie, gdy dostarcza się go w nadmiarze jako syrop glukozowo-fruktozowy. Metabolizm fruktozy w naszym organizmie wygląda zupełnie inaczej niż glukozy. Aż 90 proc. fruktozy przyswojonej w jelitach trafia do wątroby, gdzie zostaje metabolizowana. Zbyt duże ilości fruktozy w diecie sprzyjają wytwarzaniu wolnych kwasów tłuszczowych i trójglicerydów, które kumulują się w miejscu jej metabolizmu, tj. wątrobie. Efektem tych procesów jest rozwój NAFLD.

Produkty solone

Dzienna rekomendowana ilość soli wynosi 5 g na dobę. Osoby, które w swojej diecie uwzględniają duże ilości wędlin, konserw, żywności instant, fast-foodów, słonych przekąsek czy produktów marynowanych mogą spożywać o wiele więcej soli niż to zalecane. Nadmiar soli w diecie to kolejny czynnik sprzyjający rozwojowi niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby.

Co więcej, istnieją pewne przesłanki mówiące o tym, że sól w nadmiarze może sprzyjać zwłóknieniu wątroby. Jest to odpowiedź na stres oksydacyjny pojawiający się w organizmie po spożywaniu soli. Do takich wniosków doszli naukowcy, którzy przeprowadzali badania na myszach, którym podawano wodę z dodatkiem soli. Jednakże ta teza wymaga przeprowadzenia większej ilości badań, zwłaszcza z udziałem ludzi. Mimo tego, ze względu na inne potencjalne skutki zdrowotne, warto ograniczyć ją do minimum już teraz.

Produkty smażone

Krótkotrwałe smażenie np. jajecznicy czy omleta nie wiąże się z konsekwencjami zdrowotnymi. W kontekście dbania o zdrowie wątroby należy unikać długotrwałego smażenia oraz przygotowywania produktów na głębokim oleju. W wyniku smażenia dochodzi do powstawania związków, które spowalniają trawienie, zwiększając tym obciążenie wątroby. Dodatkowo smażenie wpływa na wytwarzanie toksycznych wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Nadmiar tych substancji w diecie jest powiązany z ryzykiem rozwoju nowotworów. Wątroba, będąc kluczowym organem detoksykacyjnym, może być dodatkowo obciążana procesem usuwania tych szkodliwych związków z organizmu.

Grzyby

W grzybach jadalnych znajdują się witaminy z grupy B, białko oraz niektóre składniki mineralne, takie jak np. cynk, potas czy magnez. Obecność grzybów w potrawach nie tylko poprawia ich walory odżywcze, ale również nadaje im wyrazisty, charakterystyczny smak. Jednakże w niektórych przypadkach mogą one znacznie obciążać wątrobę. Przede wszystkim grzybów nie należy spożywać razem z alkoholem. Takie połączenie utrudnia procesy trawienne, co może skutkować wystąpieniem objawów zatrucia. Ze względu na to, że grzyby są ciężkostrawne, nie powinny być podawane dzieciom do lat 12 i osobom z chorobami wątroby.

Znaczenie diety dla zdrowia wątroby

Zdrowa i zbilansowana dieta zapewnia prawidłową pracę wątroby. Każdego dnia wiele osób sięga po produkty, które w znacznym stopniu osłabiają jej funkcjonowanie, prowadząc przy tym do rozwoju przewlekłych chorób. Warto przy tym pamiętać, że duże znaczenie ma tutaj ilość spożywanego pokarmu. Jeżeli jest zjadany w nadmiarze, należy się liczyć z konsekwencjami zdrowotnymi. Mowa tutaj np. o produktach przetworzonych czy solonych. Okazjonalne i umiarkowane ich spożywanie nie powinno stwarzać ryzyka zdrowotnego.

Bibliografia:

1. Machado R. M. i in.: Intake of trans Fatty Acids Causes Nonalcoholic Steatohepatitis and Reduces Adipose Tissue Fat Content, The Journal of Nutrition Volume 140, Issue 6, June 2010, Pages 1127-1132.
2. Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2007.
3. Maciejewska D., Stachowska E.: Niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) – epidemia XXI wieku, Postepy Hig Med Dosw 2018; 72 : 659-670.
4. Shojaei‐Zarghani S. i in.: Sodium in relation with nonalcoholic fatty liver disease: A systematic review and meta‐analysis of observational studies, Food Sci Nutr. 2022 May; 10(5): 1579–1591.
5. Wang G. i in.: Liver Fibrosis Can Be Induced by High Salt Intake through Excess Reactive Oxygen Species (ROS) Production, J. Agric. Food Chem. 2016, 64, 7, 1610–1617.

Dietetyczka Agata Soroczyńska dla Wirtualnej Polski