Uważała, że są lepszymi kucharzami niż ci z telewizji. Prosto to tłumaczyła

Pierwsza kucharka Rzeczypospolitej, Wielka Polska Matka Karmiąca, guru polskiej kuchni regionalnej, erudytka, jurorka konkursów kulinarnych, autorka licznych książek kucharskich wydanych w kilku milionach egzemplarzy, laureatka kulinarnego Oscara, skarbnica anegdot. O Hannie Szymanderskiej, o jej wkładzie w rozpowszechnianie polskiej sztuki kulinarnej, o jej wiedzy i wielu wyróżnieniach można pisać w nieskończoność. Sama o sobie mówiła, że jest... piszącą kucharką.

Hanna Szymanderska zaczęła zgłębiać świat kulinariów w latach 60. ubiegłego wieku, tuż po ślubie. To peerelowskie realia, puste półki w sklepach zmusiły ją do eksperymentowania i sprawiły, że kucharka zaczęła przelewać wiedzę na papier. Publikacja "200 potraw z warzyw" (już samym tytuł mówi nam wiele na temat zacięcia Szymanderskiej) przeszła przez gęste sito cenzury, a finalnie została wydana po pięciu latach od powstania. Mimo że odstręczyło to autorkę od pisania na pewien czas, wkrótce znów musiała usiąść przed białą kartką. W stanie wojennym straciła pracę, zaczęła więc zarabiać pisaniem felietonów kulinarnych.

Dla Szymanderskiej jedzenie było punktem wyjścia do długich i pasjonujących dyskusji. Nie skupiała się na samych przepisach, a rozwijała historie danych potraw, związaną z nimi tradycję, kulturę. Jej rękaw był pełen anegdot, ona sama do dzisiaj wspominana jest jako kobieta dowcipna (znana była z powiedzonka, że ze słodyczy najbardziej lubi śledzie), ale też niegryząca się w język. Śmieszyły ją poematy na temat dań umieszczane w restauracyjnych menu, z których – jak powiedziała w jednym z wywiadów – biła historyczna niewiedza. Kłaniała się prostocie, ubolewała nad bezmyślnym podążaniem za modą.

– Kuchnia zawsze była związana z miejscem. Uważam, że najlepiej nam służy dieta zapisana w naszych genach, czyli jedzenie produktów i potraw przygotowanych ze składników pochodzących z miejsca, w którym się urodziliśmy – powiedziała przed wieloma laty w wywiadzie z krytykiem kulinarnym Arturem Michną.

Dosłownie studiowała kuchnię. Wiedzę na temat historii i przepisów czerpała, przesiadując w polskich i zagranicznych bibliotekach. Wertowała zapisy pamiętników, archiwalnych dokumentów, starych książek czy mało dostępnych, nawet zapomnianych źródeł. A później gotowała, eksperymentowała, testowała receptury w zaciszu własnej kuchni. Pierwszymi degustatorami byli mąż i córka.

Kuchnię regionów poznała od podszewki. Była jurorką konkursu "Nasze Kulinarne Dziedzictwo" i stałą bywalczynią festiwali kulinarnych w nawet najmniejszych miejscowościach. Szukała inspiracji i wiedzy tam, gdzie nikt nie zaglądał, później ubolewała nad tym, że zachwycamy się zagranicą, a nie doceniamy skarbów na własnym podwórku. Mawiała, że media, telewizja mają zły wpływ na polską kuchnię (choć miała swoich ulubieńców ze szklanego ekranu, chwaliła Karola Okrasę, Andrzeja Polana, Gosię Molską).

– [Telewizyjne programy kulinarne – przyp. red.] wypaczają gust i nie pokazują dobrego gotowania. Niczego dobrego nie uczą – przekonywała Szymanderska w rozmowie z Michną.

Poza tym zawsze powtarzała, że w Polsce nie ma lepszych kucharzy niż baby z kół gospodyń wiejskich. Ich wiedza i pasja były inspiracją dla Szymanderskiej. Dzięki temu doświadczeniu stworzyła istne kompendia wiedzy na temat polskiej kuchni regionalnej.

Jej publikacje nie przeszły bez echa. Ba! Były wielokrotnie nagradzane, a dzisiaj należą do kanonu. Początek nowego tysiąclecia przyniósł autorce pasmo sukcesów. Doceniono ją za pracę literacką w 2003 roku, kiedy otrzymała nagrodę Grand Prix od Ministra Rolnictwa za pozycję "Encyklopedia polskiej sztuki kulinarnej". Trzy lata później uhonorowano ją za książkę "Kuchnia polska potrawy regionalne" nagrodą wicepremiera i Ministra Rolnictwa, natomiast w 2007 roku w jej nieskromnym dorobku znalazło się najwyższe odznaczenie przyznawane w branży gastronomicznej – Oskar Kulinarny za książkę "Dania z Anegdotą".

Publikacje, które wyszły spod jej pióra, uczyły i nadal uczą Polaków szacunku do dziedzictwa kulinarnego i tradycji.

– Dziś ludzie nie zamówią krupniku, który lubią, tylko zupę z topinambura, chociaż im nie smakuje, ale jest modna. To błąd. Tak nie powinno być. Chodzi o to, żeby ten świadomy konsument wiedział, co jest rzeczywiście dobre i warte kupienia i nie wstydził się tego – powiedziała w rozmowie z Arturem Michną. – Jeśli nie lubi kawioru, niech go nie je i nie boi się powiedzieć, że woli śledzia. Ja sama wolę salceson od kawioru i w ogóle się tego nie wstydzę!

Hanna Szymanderska zginęła w wypadku samochodowym, wraz z kucharzem Grzegorzem Komendarkiem, na drodze ekspresowej S7 w Skarżysku-Kamiennej w 2014 roku. W styczniu skończyłaby 80 lat.

Karina Czernik, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła:

- krytykkulinarny.pl;

- magazyn-kuchnia.pl.