Zajadaliśmy się nimi, nie myśląc o skutkach. W Danii od lat zakazane

Czym są tłuszcze trans? Kwasy tłuszczowe nienasycone o konfiguracji "trans", zwane tłuszczami trans, powstają w większości w procesie przemysłowym zwanym uwodornieniem/utwardzeniem olejów roślinnych. Co warto dodać, oleje roślinne naturalnie nie zawierają tłuszczów trans, te są wynikiem przekształcania płynnej formy oleju w stałą. Naturalnie tłuszcze trans występują w niewielkiej ilości w mięsie i nabiale, a powstają w żołądkach przeżuwaczy w wyniku działania enzymów bakteryjnych.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Tłuszcze trans wykazują szkodliwe działanie na zdrowie człowieka. Instytut Żywności i Żywienia wskazuje wprost, że ich spożycie powinno być tak niskie, jak to tylko możliwe. WHO rekomenduje, by zawartość tłuszczów trans w całodziennej diecie nie przekraczała 1 proc. energii dostarczanej z pożywieniem.

"Konieczność ograniczenia spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych typu trans wynika z faktu, iż są one składnikami diety mającymi znaczący wpływ przede wszystkim na ryzyko rozwoju zmian miażdżycowych oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. Izomery trans przyczyniają się do wzrostu poziomu cholesterolu LDL ("złego cholesterolu") w surowicy oraz obniżenia poziomu HDL ("dobrego cholesterolu")" - wyjaśnia narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej.

Dietetycy wskazują, że więcej niż 2 gramy tłuszczów trans dziennie wystarczy, by zwiększyć ryzyko twardnienia ścian tętnic, miażdżycy i zawału serca. Tłuszcze trans prowadzić mogą do nadwagi i otyłości, cukrzycy, udaru mózgu i chorób nowotworowych. WHO informuje, że ok. 500 tys. osób rocznie umiera przedwcześnie z powodu nadmiernego spożywania tłuszczów trans.

Wiele produktów na sklepowych półkach zawiera przemysłowe tłuszcze trans, choć już nie w takiej ilości, jak jeszcze przed kilkoma laty. Obecność tłuszczów trans w produktach sprawia, że są one aksamitne, bardziej kruche i rozpływające się w ustach. Ponadto tłuszcze utwardzone czy częściowo utwardzone mają dłuższy termin przydatności do spożycia.

Tłuszcze trans są obecne przede wszystkim w żywności przetworzonej. Ciastka, ciasteczka, batoniki, chipsy, gotowe dania, margaryny... lista jest naprawdę długa. Bazę takich produktów prowadzi Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego pod adresem: https://izomery.pzh.gov.pl/.

Jak znaleźć tłuszcze trans w składzie produktów? Mimo że polskie prawo zaostrzyło kwestię stosowania tłuszczów trans w produktach spożywczych (o czym poniżej), producenci nadal nie mają obowiązku oznaczania i informowania o dokładnej zawartości tłuszczów trans w swoich produktach. Dlatego nie chcąc naciąć się na produkt, w którym są one obecne, należy unikać w składzie oznaczeń: olej lub tłuszcz roślinny częściowo utwardzony lub uwodorniony.

W latach 1994–2003 Duńska Rada ds. Żywienia opublikowała kilka raportów na temat zagrożeń zdrowotnych związanych ze spożywaniem tłuszczów trans. Na skutek nacisków wywieranych na polityków i producentów z dniem 1 stycznia 2004 roku w Danii wprowadzono zakaz sprzedaży produktów spożywczych zawierających w tłuszczu więcej niż 2 proc. szkodliwych tłuszczów trans.

W 2021 roku Unia Europejska przyjęła taki sam limit. Tym samym więc w Polsce, jak i w całej Unii, od 2021 roku tłuszcze trans mogą występować w ilości wynoszącej maksymalnie 2 proc., tj. 2 gramy tłuszczów trans na 100 gramów tłuszczu w żywności przeznaczonej dla konsumenta końcowego.

Jak wynika z badań opublikowanych w czasopiśmie "PNAS", zakaz stosowania izomerów trans kwasów tłuszczowych w produkcji żywności, wprowadzony w Danii w 2004 roku, przyniósł mieszkańcom ogromne zdrowotne korzyści: odnotowano bowiem mniej zgonów u osób z chorobami układu krążenia.