Zaparz tak kawę. Lepszej jeszcze nigdy nie piłeś

Legenda głosi, że pierwszym wielbicielem kawy był etiopski pasterz z IX wieku, który zaobserwował nadzwyczajne pobudzenie kóz, które zajadały się ziarnami kawowca. Mężczyzna przyrządził z nasion napar i zachwycił się jego walorami. Niedługo później napój upowszechnił się w we wszystkich krajach arabskich. "Jest niemal tak czarny jak inkaust i bardzo dobry na dolegliwości, szczególnie żołądkowe" – pisał niemiecki botanik i podróżnik Leonhard Rauwolf, który w 1573 roku odbył wyprawę na Bliski Wschód, skąd przywiózł ziarna kawowca, nieznane wówczas w Europie.

Dziś każdego dnia na świecie wypija się 2,5 miliarda litrów kawy. Uwielbiają ją również Polacy. Obecnie w spożyciu tego napoju zajmujemy 11. miejsce na świecie. Statystyczny mieszkaniec naszego kraju wypija rocznie 95 litrów aromatycznego naparu. Jak wynika z badania Food Research Institute – co drugi Polak rozpoczyna od niego każdy dzień.

Wielu miłośników ma "mała czarna", czyli mocne i aromatyczne espresso, którego historia sięga początków XX w., gdy Włoch Luigi Bezzara opatentował pierwszy ekspres do kawy. Z tamtego okresu pochodzi też ristretto, które zaparza się w mniejszej ilości wody i krótszym czasie, dzięki czemu uzyskujemy napar o wyjątkowo intensywnym smaku oraz aromacie, ale jednocześnie mniej gorzki i słodszy od tradycyjnego espresso.

Przez długi czas napój był ceniony głównie w Italii. Dopiero w latach 80. upowszechnił się w innych zakątkach świata, głównie w Stanach Zjednoczonych, co było zasługą Davida Schomera, właściciela słynnej kawiarni "Espresso Vivace" w Seattle.

Dziś ristretto podaje się w wielu kawiarniach, także polskich. Bez trudu przygotujemy je również w domu.

Ristretto, choć parzone w mniejszej ilości wody, zawiera mniej kofeiny (164 g w 100 ml) niż espresso (212 g), ale nadal pozostaje bogatym źródłem tego alkaloidu, który pobudza ośrodkowy układ nerwowy, m.in. sprzyjając uwalnianiu wielu neuroprzekaźników (acetylocholiny, noradrenaliny, dopaminy). Dzięki temu może poprawiać nastrój, koncentrację, pewność siebie, szybkość reakcji podczas wykonywania prostych zadań oraz koordynację ruchową, a także powodować wzrost czujności, zmniejszenie senności i zmęczenia.

Kofeina przyspiesza akcję serca, rozszerza również naczynia wieńcowe, nerkowe i skórne, zaś kurczy naczynia mózgowe – to sprawia, że może łagodzić napięciowe bóle głowy i migreny. Poprawia metabolizm glukozy i chroni naczynia krwionośne w mózgu. Stymuluje też układ oddechowy (dlatego kofeina jest częstym składnikiem leków rozszerzających oskrzela).

Kawa dostarcza sporej dawki witamin (B1, B2, B12, kwasu foliowego), minerałów (w tym wapnia, potasu, sodu, magnezu, żelaza, fosforu, cynku oraz miedzi), a także korzystnych dla naszego organizmu przeciwutleniaczy, czyli związków chemicznych skutecznie neutralizujących wolne rodniki, odpowiedzialne za przyspieszanie procesów starzenia organizmu i sprzyjanie rozwojowi chorób układu krążenia czy nowotworów.

Do przygotowania ristretto najlepsza jest kawa średnio lub mocno palona, posiadająca optymalny balans między goryczką a kwasowatością. Potrzebujemy też dobrej jakości ekspresu kolbowego albo automatycznego.

Tradycyjnie napój przyrządza się z ok. 15 g drobno zmielonej kawy i 20 ml wody. Zaparza się ją przez 15-17 sekund, a następnie przelewa do małych, delikatnie podgrzanych filiżanek.

Podobnie jak espresso, ristretto powinna wieńczyć gęsta crema (pianka) o orzechowym kolorze.