Zbierając grzyby, natknęła się na niego. Na początku była przerażona

Grzybiarze, którym udało się spotkać w swoim życiu gwiazdosza, mogą czuć się wyróżnieni. Wiele gatunków z rodziny gwiazdoszowatych uznaje się za wymarłe, a większość wpisano na "Czerwoną listę roślin i grzybów Polski". To rzadki, acz fascynujący gatunek. Wystarczy na niego spojrzeć.

Mama redakcyjnej koleżanki spotkała go jakiś czas temu w lesie. Na początku przestraszyła się nietypowego kształtu, ale po chwili zrozumiała, że ma do czynienia z chronionym okazem - gwiazdoszem (Geastrum), znanym jako promiennik czy promieniak.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Mówiąc "gwiazdosz" mamy na myśli całą listę gatunków grzybów z rodziny gwiazdoszowatych. Do 2014 roku okazy objęte były ścisłą ochroną, jednak dzisiaj podlegają jej tylko niektóre gatunki. W lesie napotkać można (choć naprawdę rzadko) m.in.:

• gwiazdosza frędzelkowanego,
• gwiazdosza szorstkiego,
• gwiazdosza brodawkowego,
• gwiazdosza burego,
• gwiazdosza kwiatuszkowatego,
• gwiazdosza potrójnego,
• gwiazdosza długoszyjkowego.

Wszystkie charakteryzują się bardzo specyficznym wyglądem. Jak nazwa sugeruje, owocniki okazów przypominają gwiazdy. Co ciekawe, spora część grzyba znajduje się pod ziemią. Jak czytamy na stronie lasy.gov.pl:

"Gwiazdosze początkowo mają postać kulistą, na szczycie stożkowato uwypukloną i są zagłębione w ziemi. Wtedy bardziej przypominają purchawkę lub jajo porzucone w ściółce - tłumaczą leśnicy z Lasów Państwowych. - Gdy rosną, wydostają się na powierzchnię i zewnętrzna osłona tzw. egzoperydium pęka i odgina się. W ten sposób powstają gwiaździste ramiona, które wynoszą główkę, to ta część osłonięta endoperydium, ponad poziom gruntu. To jest właśnie to charakterystyczne dla gwiazdoszy poruszanie, które wynika także z reakcji na np. krople deszczu - dodają.

Wiele gatunków z gwiazdoszowatych znajduje się na "Czerwonej liście roślin i grzybów Polski". Oznacza to, że są zagrożone wyginięciem (na terenie Polski) lub już wyginęły. Przykładowo na liście tej znajduje się m.in. gwiazdosz kwiatuszkowaty. Można znaleźć go na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, ale na terenie Polski do 2020 r. podano jedynie 15 stanowisk jego występowania. Od roku 2004 gatunek jest pod ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony.

Gwiazdosz angielski był uznawany w Polsce za wymarły, dopóki nie odkryto go rosnącego w rezerwacie pod Chęcinami. Natomiast za gatunek wymierający uznaje się gwiazdosza wzniesionego. W Polsce występuje niezwykle rzadko - znane są zaledwie trzy stanowiska historyczne i 11 współczesnych.

Natomiast jednym z najczęściej spotykanych w Polsce gwiazdoszy jest gwiazdosz frędzelkowany. W polskim piśmiennictwie mykologicznym podano bardzo wiele stanowisk występowania tego gatunku na terenie całego kraju. Mimo to uznaje się go za potencjalnie zagrożonego wyginięciem (choć od 9 października 2014 r. nie znajduje się już na liście gatunków chronionych). Gatunek ten znajdziemy od maja do listopada na terenie lasów liściastych, iglastych i mieszanych.