Najzdrowszy owoc rośnie w Polsce. Sąsiedzi nam go zazdroszczą, a my nie wiemy, jaki to skarb

Zlewa się w gęstwinie drzew, kwitnie, rozwijając piękne kuliste baldachy, i owocuje czerwonymi perłami, które zalicza się obecnie do najzdrowszych owoców świata. Te szczególnie doceniali nasi przodkowie, my z kolei zapomnieliśmy, jak wiele dobra skrywa w sobie dereń.

Dereń rośnie dziko w lasach i zaroślach, ale w wielu regionach świata jest uprawiany jako roślina ozdobna oraz użytkowa. W dawnej Polsce dereń był sadzony przy dworach i klasztorach jako krzew ozdobny, a nasi przodkowie chętnie wykorzystywali cierpkie owoce do przyrządzania licznych przetworów. Co ciekawe, kiszone, a później marynowane w oliwie owoce derenia nazywano "polskimi oliwkami" i serwowano je do dań mięsnych i sosów. Szczególnie popularne były w Małopolsce Wschodniej oraz na Kresach. Specjał o nazwie "dereń kiszony podkarpacki" jest dziś wpisany na listę produktów tradycyjnych przez Ministerstwo Rolnictwa.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Badania naukowe potwierdzają wysoką wartość odżywczą derenia, zwłaszcza jego owoców. Zawierają one unikalne związki, takie jak irydoidy, w tym kwas loganowy, który jest rzadko spotykany w innych owocach i posiada właściwości przeciwmiażdżycowe oraz obniża ciśnienie wewnątrzgałkowe, co ma znaczenie przy różnych schorzeniach oczu, w tym jaskry.

Dereń dostarcza również antocyjanów, które wzmacniają system odpornościowy, chronią układ krwionośny, zmniejszają ryzyko chorób serca i poprawiają ostrość widzenia. Owoce derenia są także obfite w witaminę C, która wspiera układ immunologiczny oraz chroni przed działaniem wolnych rodników. Dodatkowo owoce derenia dostarczają glukozę i fruktozę, a także liczne składniki mineralne, takie jak potas, wapń, fosfor, cynk, magnez, mangan, miedź i żelazo.

W dawnych czasach doceniano nie tylko owoce derenia, lecz także jego pestki, liście i korę. Używano tych części rośliny jako lekarstwa na różne dolegliwości zdrowotne, takie jak anemia, zaburzenia metabolizmu oraz problemy żołądkowo-jelitowe. Ludowa medycyna sugerowała wykorzystywanie przetworów z derenia w walce z gorączką, alergiami i w celu poprawy humoru.

Owoce derenia są jadalne na surowo. Zrywane prosto z drzewa charakteryzują się słodko-kwaśnym smakiem. Lepiej smakują, kiedy już opadną (w pełni dojrzałe nabierają słodyczy), lub po uprzednim przemrożeniu, ponieważ wtedy są mniej cierpkie. Świetną przekąską jest też dereń kandyzowany.

Szczyt sezonu na dereń następuje w drugiej połowie września. Dawniej z rubinowych owoców najczęściej robiono nalewkę - tzw. dereniówkę - którą nazywano królową wśród nalewek. Świeże owoce derenia będą też świetnym składnikiem dżemów, soków, marmolad czy kompotów. Z kolei suszone doskonale nadają się do parzenia i serwowania w formie prozdrowotnego naparu.

Dereń większą niż w Polsce popularnością cieszy się w południowych rejonach Europy. Na Bałkanach owoce te przetwarza się na skalę przemysłową na soki, dżemy, konfitury, nalewki czy wina owocowe. Z kolei z suszonych liści derenia (a także owoców) przygotowuje się przyprawy do mięsa. Innym przykładem wykorzystania derenia jest użycie jego palonych pestek jako substytut kawy.