Jemy na kilogramy. Nie mamy świadomości, jak nam szkodzi

Wiek przeważnie definiujemy jako liczbę przeżytych lat, ale można go również określić w inny sposób, bardziej precyzyjnie, na podstawie tempa postępowania procesów starzenia. W ostatnich latach naukowcy opracowali sposoby mierzenia wieku biologicznego, poprzez śledzenie zmian chemicznych w DNA. Postępują one wraz z wiekiem, ale pojawiają się w różnym czasie u różnych osób. Te tak zwane zegary epigenetyczne trafniej wskazują wiek organizmu.

Zegar epigenetyczny opiera się na badaniu procesu metylacji DNA. W procesie tym grupy metylowe przyłączają się do DNA i prowadzą do zmian w aktywności niektórych genów bez modyfikacji oryginalnej sekwencji DNA. Wzorce metylacji DNA zmieniają się w trakcie życia i postępują wraz z wiekiem biologicznym danej osoby, który może być większy lub mniejszy od wieku mierzonego w przeżytych latach. Naukowcy mogą ustalić czyjś wiek biologiczny, mierząc zmiany chemiczne w naszym DNA, które zachodzą z czasem.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Nowe badanie przeprowadzone z udziałem 342 kobiet w średnim wieku wykazało, że spożywanie pokarmów z dużą ilością dodanego cukru wpływa na wiek biologiczny. Naukowcy, badając próbki pobrane od kobiet, przyznali, że komórki tych uczestniczek, których dieta zawierała spore dawki cukru, wyglądają na starsze, niż ich wiek metrykalny.

Odkrycia te, opisane na łamach pisma "JAMA Network Open" (DOI: 10.1001/jamanetworkopen.2024.22749), mogą pomóc wyjaśnić, dlaczego niektórzy ludzie wydają się starzeć szybciej lub wolniej niż inni, którzy przeżyli tyle samo lat. Spożycie cukru może być ważnym, ale pomijanym czynnikiem.

Każdy gram dodanego cukru wiąże się ze wzrostem wieku epigenetycznego, nawet stosując zdrową dietę. Z kolei dieta bogata w składniki odżywcze, zwłaszcza taka, która nie zawiera dużej ilości cukru, może spowolnić tempo biologicznego starzenia się organizmu. Badania pokazały, że kobiety w średnim wieku, które jadły więcej produktów bogatych w witaminy, minerały i przeciwutleniacze, miały młodziej wyglądające komórki. Innymi słowy, zdrowe diety były powiązane ze spowolnionym procesem starzenia się, a dodatek cukru wydawał się tłumić ten efekt.

Badacze oceniali wiek komórek w oparciu o grupy metylowe na powierzchni DNA. Większe ilości dodanych cukrów w diecie wydawały się przyspieszać procesy starzenia się, nawet jeśli kobiety stosowały zdrową dietę. "Cukry dodane" odnoszą się do cukrów dodawanych do żywności podczas jej produkcji. Chodzi tu o napoje słodzone cukrem czy wyroby cukiernicze, w przeciwieństwie do cukrów występujących naturalnie, chociażby w owocach i warzywach.

— Wiedzieliśmy, że wysoki poziom cukrów dodanych w diecie jest powiązany z pogorszeniem zdrowia metabolicznego i różnymi chorobami, prawdopodobnie bardziej niż jakikolwiek inny czynnik dietetyczny — powiedziała Elissa Epel z Uniwersytetu Kalifornijskiego w San Francisco, współautorka badania. — Teraz wiemy, że przyspieszone starzenie epigenetyczne leży u podstaw tej relacji i jest to prawdopodobnie jeden z wielu sposobów, w jaki nadmierne spożycie cukru ogranicza długowieczność — dodała.

Naukowcy przeanalizowali dietę 342 biorących udział w badaniu kobiet. Analizy dotyczyły produktów spożywanych przez kobiety w ciągu trzech nienastępujących po sobie dni. Następnie próbowali dopasować nawyki żywieniowe kobiet do różnych diet, takich jak dieta śródziemnomorska, bogata w rośliny, pełne ziarna i tłuszcze nienasycone, a uboga w czerwone mięso, tłuszcze nasycone i cukry. Na potrzeby badań opracowali też miarę spożycia składników odżywczych, którą nazwali "Epigenetic Nutrient Index". Miara ta obejmuje składniki odżywcze powiązane z procesami antyoksydacyjnymi i przeciwzapalnymi w organizmie, a także powiązane z utrzymaniem i naprawą DNA. Na przykład witaminy A, C, B12 i E, a także kwas foliowy i magnez.

Oprócz oceny diet uczestniczek badania, zespół ocenił również, ile cukrów dodanych spożywały kobiety. Tutaj wyniki wahały się od 2,7 do 316 gramów dodanego cukru każdego dnia. Tabliczka mlecznej czekolady zawiera około 25 gramów dodanego cukru, a puszka coli około 35 gramów. Na koniec uczeni obliczyli wiek epigenetyczny kobiet.

Dane te pokazały powiązania między dietą a starzeniem się komórek, ale uchwyciły tylko część obrazu. Badania potwierdzają tezę, że spożywanie pożywnych produktów o niskiej zawartości cukrów dodanych może poprawić zdrowie i wpływać na długowieczność. Jednak potrzebne są dalsze badania, aby ocenić, w jaki sposób przestrzeganie tych zaleceń może wpłynąć na starzenie się epigenetyczne w dłuższej perspektywie.

Wiadomo, że dieta, styl życia, genetyka i choroby wpływają na szybkość tykania zegara epigenetycznego danej osoby, ale jest to jedno z pierwszych badań, które pokazuje, jaką rolę odgrywa cukier w procesie starzenia się organizmu.

— Biorąc pod uwagę, że wzorce epigenetyczne wydają się odwracalne, wyeliminowanie 10 gramów dodanego cukru dziennie może być równoznaczne z cofnięciem zegara biologicznego o 2,4 miesiąca, jeśli utrzyma się przez dłuższy czas — powiedziała Barbara Laraia z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley, współautorka publikacji. — Skupienie się na produktach o wysokiej zawartości kluczowych składników odżywczych i niskiej zawartości dodanego cukru może być nowym sposobem na motywowanie ludzi do zdrowego odżywiania się dla długowieczności — dodała.

Źródło: University of California, San Francisco, Live Science, fot. Wikimedia Commos/ CC BY 2.0/ David-Pacey